अंग्रेजी अनुवाद र यसको अर्थ संग शिव तांडव स्तोत्र।

संस्कृत:

जटवीगलज्जलप्रवाहपावितस्थले

गलेऽवलम्ब्य लम्बितां भुजङ्गतुङ्गमालिकम् ।

डमड्डमडमड्डमन्निनादवडमर्व्यं

चकार चण्डताण्डवं तनोतु नः शिवः शिवम् ॥१॥

अंग्रेजी अनुवाद:

जत्ता तवि गलाज जल प्रवाह पवित्र स्थले

गले वाल्म्ब्य लम्बितां भुजङ्ग तुङ्गा मालिकम |

दमड्ड दमड् डमड्ड दमन निनादवाद डमर वयम्

चकारा चन्द तांडवम् तनोतु न शिवह शिवम् ||१||

अर्थ:

1.1: वनजस्तै उनको ठूला-ठूला कपालहरूबाट, गंगा नदीको पवित्र जल खन्याई तल बगिरहेको छ, र भूमिलाई पवित्र बनाउँदैछ; त्यो पवित्र भूमिमा शिव आफ्नो महान तांडव नृत्य नाचिरहेका छन्;

1.2: उसको घाँटीलाई टेवा दिएर झुन्ड्याउने अग्लो सर्पहरू हुन् जसले उसको घाँटीलाई अग्लो मालाहरू जस्तै सजाइराखेका छन्,

१.३: उसको डमरुले निरन्तर आवाज निकाल्दै चारैतिर हावा भरिरहेको छ,

१.४: शिवले यस्तो भावुक ताण्डव प्रदर्शन गरे; हे भगवान शिव, कृपया हाम्रा प्राणीहरूमा पनि शुभ तांडव नृत्य विस्तार गर्नुहोस्।

संस्कृत:

जटाकटाहसम्भ्रमनिलिम्पनिर्भरी_

विलोविचिवल्लरीविराजमानमूर्धनि।

धगद्धगद्धगज्जलल्ललटपट्टपावके

किशोरचन्द्रशेखरे रतिः प्रतिक्षणं मम ॥२॥

अंग्रेजी अनुवाद:

जटा कट्टाह संभ्रम ब्रह्मण निलिम्पा निर्झरी

विलोला विचारी बल्लरी विराजमाना मूर्धनी |

धगद धगद धगज ज्वालाल ललट पट्टा पावके

किशोर चन्द्र शेखर रतिह प्रतिक्षानाम मामा ||२||

अर्थ:

2.1: उहाँका ठूला-ठूला कपालहरू गोलो र गोलो हल्लिरहेका छन्; र यसको साथमा घुमिरहन्छ महान गंगा नदी।

2.2: र उसको कपालका टुक्राहरू ठूला-ठूला लताहरू राजाका छालहरू जस्तै हल्लिरहेका छन्। उनको निधार एकदमै चौडा छ

2.3: त्यो विशाल निधारको सतहमा ध्वनी - धगद,

धगद, धगद (आफ्नो तेस्रो आँखाको सन्दर्भमा)

2.4: र उनको शिरको चुचुरोमा एउटा जवान अर्धचन्द्राकार चम्किरहेको छ।

संस्कृत:

धराधरेन्द्रनन्दिनीविलासबन्धुबन्धुर

स्फुर्दिगन्तसन्ततिप्रमोदमानसे।

कृपाकटाक्षधोरणीनिरुद्धुर्धरपदि

क्वचिद्दिगम्बरे मनो विनोदमेतु वस्तुनि ॥३॥

अंग्रेजी अनुवाद:

धारा धरेन्द्र नन्दिनी विलास बन्धु बन्धुरा

स्फुरद दिगन्त सन्ति प्रमोदमन मानसे |

कृपा कटाक्ष धोरानी निरुद्ध दुर्धारा आपडी

क्वाचिद दिगम्बरे मनोविनोदमेतु वास्तुनि ||३||

अर्थ:

3.1: अब उहाँसँग पृथ्वीको सहयोगी र पर्वत राजाकी छोरी सुन्दर दिव्य आमा हुनुहुन्छ; उहाँ उहाँका विभिन्न दिव्य खेलहरूमा उहाँको साथी हुनुहुन्छ,

३.२: त्यो ताण्डवको बलले सम्पूर्ण क्षितिज हल्लिरहेको छ, र ताण्डवका सूक्ष्म तरंगहरू वायुमण्डलमा प्रवेश गरी अत्याधिक आनन्दका लहरहरू उठाउँदैछन्।

३.३: त्यो शिव, जसको सुन्दर पक्षको प्रवाहले अनियन्त्रित विपत्तिहरूलाई पनि रोक्न सक्छ।

३.४: जो दिगम्बर हो, आकाशको वस्त्र लगाएर सदा-मुक्त र कुनै कामनाविनाको सङ्केत गर्छ, उसको मनमा कहिलेकाहीँ दिव्य खेल खेल्ने, नृत्य गर्ने इच्छा पूरा हुन्छ।

संस्कृत:

जटाभुजङ्गपिङ्गलस्फुर्तफणामणिप्रभा

कदम्बकुमद्रवप्रलिप्तदिग्वधूमुखे ।

मदान्धसिन्धुरस्फुर तत्वगुत्तरीयमेदुरे

मनो विनोदमद्भुतं बिभर्तु भूतभर्ति ॥४॥

अंग्रेजी अनुवाद:

जटा भुजङ्गा पिंगला स्फुरत फणा मणि प्रभा

कदम्ब कुङ्कुम द्रव प्रलिप्त दिग्वधु मुखे |

मद आन्ध सिन्धुरा स्फुरत त्वाग उत्तरिया मेडुरे

मनोविनोदम् अभूतम् विभर्तु भूत भरतारी ||४||

अर्थ:

४.१: रातो मोतीको आभाका साथ उसको मट्टित कपालमा रातो रंगका सर्पहरू आफ्ना हुडहरू उठाएर धड्किरहेका छन्।

४.२: सामुहिक रूपमा आकाश त्यो रातो केसरले सजिएको दुलहीको विशाल अनुहार जस्तै देखिन्छ

4.3: उसको माथिको लुगा हावामा उडिरहेको छ र मादक हात्तीको बाक्लो छाला जस्तै हल्लिरहेको छ,

4.4: मेरो दिमागले यो दिव्य खेलमा असाधारण रोमाञ्चक अनुभव गरिरहेको छ; यो सबै प्राणीहरूको पालनकर्ताद्वारा लैजान्छ।

संस्कृत:

सहस्लोचनप्रभृत्यशेषलेखशेखर_

प्रसुनधुलिधोरणी विधूसराङ्घ्रिपीठभूः।

भुजङ्गराजमाल्या निबद्धजाटजूटकः

श्रियै चिराय जायतां चकोरबन्धुशेखरः ॥५॥

अंग्रेजी अनुवाद:

सहस्र लोचना प्रभृति अशेष लेख शेखर

प्रसुना धुली धोरानी विधुसार अंघरी पिठ बुह |

भुजंग राजा मलाय निबद्ध जट्टा जुत्ताकः

श्रीयै चिराय जयतम चकोरा बन्धु शेखरः ||५||

अर्थ:

5.1: सहस्र लोकन (हजार आँखा र इन्द्रलाई जनाउँछ) र अन्य टाउकोको अनन्त रेखा बनाउँछ।

५.२: धर्ती मातामा नाच्दै धुलो रङ्ग भएका खुट्टाले नाच्दै गरेको धूलोले कृपा पाइरहेका छन् ।

5.3: उहाँको कपाल सर्पको राजाको मालाले बाँधिएको छ र।

5.4: चकोरा पंक्षीहरूको साथी हो जसले चन्द्रमा पिउने आफ्नो शिरको शीर्षमा चम्किलो चन्द्रमाले शिवको गहिरो सौन्दर्य र शुभताको विकिरण गरिरहेको छ।

संस्कृत:

ललाटचत्वरज्वलद्धनञ्जयस्फुलिङ्गभा_

निपितपञ्चसायकं नमन्निलिम्पनायकम् ।

सुधामयुखलेखा विराजमानशेखरं

महाकापालिसम्पदेशिरोजतलमस्तु नः ॥६॥

अंग्रेजी अनुवाद:

ललाता चतवर ज्वलद धनंजय स्फुलिङ्ग भा
निपिता पञ्च सायकम नमन निलिम्प नायकम् |
सुधा मयुखा लेखाया विराजमान शेखरम्
महाकपाली सम्पदे शिरो जत्तलम् अस्तु न ||६||

अर्थ:

6.1: उसको निधारको सतहमा आगोको झिंगा जल्दैछ र यसको चमक फैलाउँदैछ (उनको तेस्रो आँखालाई संकेत गर्दै)

6.2: (कामदेवका) पाँच बाणहरू समाहित गर्ने र कामका प्रमुख देवतालाई झुकाउने अग्नि,

6.3: उनको शिरको शीर्षमा अर्धचन्द्रमाको अमृत-किरण-स्ट्रोक चम्किरहेको छ,

6.4: उहाँको कपालमा रहेको महान् कपालीको धनको एक अंश हामीले पनि प्राप्त गरौं।

संस्कृत:

करालभालपट्टिकाधगद्‍धगद्‍गज्ज्वल्द्‌_

धनंजयाहुतीकृत प्रचण्डपञ्चसायके ।

धराधरेन्द्रनन्दिनीकुचाग्रचित्र

अल्पनैकशिल्पिनि त्रिलोचने रतिर्मम।

अंग्रेजी अनुवाद:

कराला भल्ला पटिका धगद धगद धगज ज्वलाद
धनञ्जय आहुति कृत प्रचण्ड पञ्च सायके |
धरा धरेन्द्र नन्दिनी कुचग्रा चित्र पत्रका
प्रकल्पनै काशिल्पिनी त्रिलोचने रतिर्मामा ||७||

अर्थ:

७.१: उसको निधारको डरलाग्दो सतह धगध, धगद, धगद, धगड- जलिरहेको आवाजले जलिरहेको छ।

7.2: भयानक आगो जसले पाँच वाणहरू (अर्थात कामदेव) को बलिदान गर्यो।

७.३: उहाँको महान ताण्डव नृत्यको पाइलाले पृथ्वीको छातीमा विभिन्न चित्रहरू कोरिरहेको छ (सृष्टिको सङ्केत गर्दै)

7.4: शक्तिको साथमा उहाँ एक कलाकार हुनुहुन्छ जसले सिर्जना गर्दछ। त्रिनेत्र शिवको यस ताण्डवबाट मेरो मन अति प्रसन्न छ।

संस्कृत:

नवीनमेघमण्डली निरुद्‍दुर्धरस्फुर्त_

कुहिशीथिनीतमः प्रबन्धबद्धकन्धरः।

निलिम्पनिर्झरीधरस्तनोतु कृष्णसिन्धुरः

कलानिधानबन्धुरः श्रियं जगधुरंधरः ॥८॥

अंग्रेजी अनुवाद:

नविन मेघा मण्डली निरुद्ध दुर्धार स्फुरत
कुहु निशिथिनी तमह प्रबन्ध बध कंधारः |
निलिम्पा निर्झरी धरस तनोतु कृति सिन्धुराः
काला निधान बन्धुरः श्रियम जगद् धुरंधरः ||८||

अर्थ:

८.१: ग्रेट ताण्डवको थ्रोबले नयाँ बादलको अनियन्त्रित ओर्बलाई रोकेको छ र

८.२: नयाँ चन्द्रमाको रातको अन्धकारलाई आफ्नो घाँटीमा बाँधेको छ,

8.3: हे गंगा नदीको वाहक, हात्तीको छाला धारण गर्ने, कृपया शुभ र महान कल्याणको विस्तार गर्नुहोस्।

८.४: हे चन्द्रमाको वक्र अंकको कन्टेनर, ब्रह्माण्डको वाहक, कृपया यस महान ताण्डवसँग सम्बन्धित श्रीलाई विस्तार गर्नुहोस्।

संस्कृत:

प्रफुल्लनीलपङ्कजप्रपञ्चकालिमप्रभा_

वलम्बिकण्ठकन्दलीरुचिप्रबद्धकन्धरम्।

स्मरच्छिदं पुरच्छिदं भवच्छिदं मखिच्छिदं

गजच्छिदान्धकच्छिदं तमन्तकच्छिदं भजे ॥९॥

अंग्रेजी अनुवाद:

प्रफुला नीला पङ्काजा प्रपञ्च कालिमा प्रभा_
वालम्बी कण्ठ काण्डली रुचे प्रबद्ध कंधारम् |
स्मरच चिदम् पुराच चिदम् भवच चिदम् मखच चिदम्
गजच चिदम् अन्धकच चिदम् तम अन्तकच चिदम् भजे ||९||

अर्थ:

९.१: हलाहलको कालो विष फुलिरहेको नीलो कमल जस्तै देखिन्छ र

9.2: उसको घाँटी भित्र पट्टि जस्तै आराम गर्दै; जसलाई उसले आफ्नै इच्छाले रोकेको छ,

९.३: म कामदेव (अर्थात् कामदेव), त्रिपुरासुरको संहारकर्ता, सांसारिक अस्तित्वको मोहको नाशकर्ता, दक्षको संहारकको पूजा गर्छु।

9.4: म गजासुरको संहारक, दानव अन्धकको नाश गर्ने र यमको निरोधकको पनि पूजा गर्छु। म मेरो भगवान शिवको पूजा गर्छु।

संस्कृत:

अखर्वसर्वमङ्गलाकलाकदम्बमञ्जरी_

रसप्रवाहमाधुरीविजृम्भणामधुव्रतम् ।

स्मरान्तकं पुरान्तकं भवान्तकं मखान्तकं

गजान्तकान्धकान्तकं तमन्तकान्तकं भजे ॥१०॥

अंग्रेजी अनुवाद:

अखर्व सर्व मंगला काला कदम्ब मञ्जरी
रसप्रवाह माधुरी विजर्मभाना मधु व्रतम् |
स्मर अंतकम् पुरा अंतकम् भव अंतकम् मख अंतकम्
गज अन्तक अन्‍तकम् तमन्‍तक अन्‍तकम् भजे ||१०||

अर्थ:

10.1: उहाँ सबैको कल्याणको लागि शुभको अक्षुण्ण स्रोत हुनुहुन्छ, र सबै कलाहरूको स्रोत हुनुहुन्छ जुन उहाँ फूलको गुच्छा जस्तै प्रकट हुन्छ।

10.2: उनको ताण्डव नृत्यबाट मिठासको अमृत कलाको रूपमा आफ्नो मीठो इच्छा व्यक्त गर्दै,

१०.३: कामको अन्त्य गर्ने, त्रिपुरासुरको अन्त्य गर्ने, सांसारिक अस्तित्वको भ्रमको अन्त्य गर्ने, यज्ञ (दक्षको) अन्त्य गर्नेलाई म पूजा गर्छु।

10.4: गजासुरको अन्त्य गर्ने, दानव अन्धकको अन्त्य गर्ने र यमलाई रोक्ने उहाँको म पूजा गर्छु। म मेरो भगवान शिवको पूजा गर्छु।

संस्कृत:

जयत्वदभ्रविभ्रमद्भुजङ्गमश्वसद्_

विगमत्क्रमस्फुरत्करालभालहव्यवत्।

धिमिद्धिमिद्धिमध्वनन्मृदङ्गतुङ्गमङ्गल_

ध्वनिक्रमप्रवर्तितप्रचण्डवः शिवः ॥११॥

अंग्रेजी अनुवाद:

जयत वद भ्र विभ्रम भ्रमद् भुजंगमा शवासद
विनिर्गमत कर्म स्फुरत कराला भला हव्य वट |
धिमि धिमि धिमिध्वनन मृदंग तुङ्ग मंगला
ध्वनी कर्म प्रवर्तिता प्रचण्ड तांडवः शिवः ||११||

अर्थ:

11.1: उहाँका भौंहरू सबै संसारहरूमा उहाँको पूर्ण प्रभुत्व व्यक्त गर्दै यताउता घुमिरहेका छन्; र उसको चालले उसको घाँटीमा सर्पहरू घुमाइरहेको छ जसले आफ्नो तातो सास निकालिरहेका छन्

11.2: उसको निधारमा रहेको तेस्रो आँखा, जो बलिदानको वेदी जस्तै छ, क्रमशः धड्किरहेको छ र आगो उत्सर्जन गरिरहेको छ,

11.3: मृदंगम लगातार धिमिद, धिमि, धिमि, धिमि, धिमिद को शुभ धुन बजिरहेको छ।

11.4: त्यो क्रमशः धड्कन चलिरहेको छ, शिव आफ्नो भावुक ताण्डव नृत्यमा नाचिरहेका छन्।

संस्कृत:

दृषद्विचित्रतल्पयोर्भुजङ्गमौक्तिकस्रजोर्_

श्रेष्ठरत्नलोष्ठयोः सुहृद्विपक्षपक्षयोः ।

तृष्णविन्दचक्षुषोः प्रजामहीमेन्द्रयोः

समप्रवृत्तः कदा सदाशिवं भजाम् यहम् ॥१२॥

अंग्रेजी अनुवाद:

Drsadvichitra talpayor भुजङ्ग मौतिका srajor
गरिष्थ रत्न लोस्तयोः सुहृद विपक्ष पक्षयोः |
तृणारविन्द चक्षुसोह प्रजा महि महेन्द्रयोह
समा प्रवर्तकः कदा सदाशिवम् भजाम्यहम् ||१२||

संस्कृत:

कदा निलिम्पनिर्झरनिकुंजकोटरे वसन्

विमुक्तदुर्मतिः सदा शिरःस्थमञ्जलिं वहन् ।

विमुक्तलोललोचनो ललामभाललग्नकः

शिवेति मन्त्रमुच्चरन्कदा सुखी भवम् यहम् ॥१३॥

अंग्रेजी अनुवाद:

कडा निलिम्पा निर्झरी निकुञ्ज कोटारे वासन
विमुक्त दुर्मतिह सदा शिरहस्तम अन्जलिम वाहन |
विमुक्त लोला लोकानो ललामा भला लग्नकः
शिवेति मन्त्रं उचरं कडा सुखि भवामि अहम् ||१३||

अर्थ:

13.1: म कहिले गंगा नदीको छेउमा घना जंगल भित्रको गुफामा बस्छु र

१३.२: पापी मानसिक स्वभावबाट सदा मुक्त भएर निधारमा हात राखेर शिवको पूजा गर्छु ?

13.3: आँखा घुमाउने र निधारमा पवित्र चिन्ह लगाएर शिवको पूजा गर्ने म कहिले मुक्त हुनेछु?

13.4: शिवको मन्त्र उच्चारण गर्दा म कहिले खुशी हुनेछु?

संस्कृत:

इमं हि नित्यमेवमुक्तमुत्तमोत्तमं स्तवन

पठन्समरन्ब्रुवन्नरो विशुद्धिमेतिसन्तम् ।

हरे गुरु सुभक्तिमाशु याति नान्यथा गतिं

विमोहनं हि देहिनां सुशङ्करस्य चिन्तनम् ॥१४॥

अंग्रेजी अनुवाद:

इमाम हि नित्यम् इवम् उत्त्तम उत्तमोत्तमम् स्तवम्
पठन स्मरण ब्रुवं नरो विशुद्धिमेति सन्ततम |
हरे गुरु सुभक्तिम आशु याति न अन्यथा गतिम्
विमोहनम् हि देहिनाम् सु शङ्कारस्य चिन्तनम् ||१४||

अर्थ:

14.1: यो सबैभन्दा ठूलो भजन उच्चारण गरिएको छ;

14.2: नियमित रूपमा मनको शुद्धता र निर्बाध रूपमा शिवको चिन्तन गर्ने र

14.3: हरामा ठूलो भक्तिका साथ, गुरु, छिट्टै उहाँतिर अघि बढ्नुहुनेछ; अर्को कुनै उपाय वा शरण छैन,

14.4: शंकरको गहिरो ध्यानले त्यो व्यक्तिको भ्रम नष्ट हुन्छ।