اپنشد ۽ ويداس ٻه اصطلاح آهن جيڪي اڪثر ڪري هڪ ۽ ساڳي شيء وانگر پريشان آهن. حقيقت ۾ اهي ٻه مختلف موضوع آهن. حقيقت ۾ اپنشد ويد جا حصا آهن.
رگ، يجور، سام ۽ اٿروا چار ويد آهن. ويد کي چئن حصن ۾ ورهايو ويو آهي، يعني: سمهتا، برهمڻ، آرينيڪ ۽ اپنشد. اها تقسيم مان ڏسي سگهجي ٿي ته اپنشد هڪ ڏنل ويد جو آخري حصو بڻجي ٿو. ڇاڪاڻ ته اپنشد هڪ ويد جو آخري حصو بڻجي ٿو، ان کي ويدانت پڻ سڏيو ويندو آهي. سنسڪرت ۾ ’انت‘ لفظ جي معنيٰ ’آخر‘ آهي. ان ڪري لفظ ’ويدانتا‘ جي معنيٰ آهي ’ويد جو آخري حصو‘.
اپنشد جو مضمون يا مواد عام طور تي فلسفياڻو هوندو آهي. اهو آتمن جي فطرت، برهمڻ يا روح جي عظمت بابت ۽ موت کان پوءِ جي زندگيءَ بابت پڻ ڳالهائي ٿو. ان ڪري اپنشد کي ويد جي جننا ڪنڊا سڏيو وڃي ٿو. جنا معنيٰ علم. اپنشد اعليٰ يا اعليٰ علم جي باري ۾ ڳالهائي ٿو.
ويد جا ٻيا ٽي حصا، يعني سميتا، برهمڻ ۽ آرنائيڪا، جن کي گڏ ڪري ڪرما ڪانڊا سڏيو وڃي ٿو. سنسڪرت ۾ ڪرما جو مطلب آهي 'عمل' يا 'رسم'. اهو سمجهي سگهجي ٿو ته ويد جا ٽي حصا زندگي جي رسمن واري حصي سان تعلق رکن ٿا جهڙوڪ قرباني، سادگي ۽ ان وانگر.
اهڙيءَ طرح ويد ۾ زندگيءَ جي رسمن ۽ فلسفي جي ٻنهي پاسن تي مشتمل آهي. اهو انهن عملن سان تعلق رکي ٿو جيڪي زندگي ۾ ڪيا ويندا آهن ۽ روحاني خيالن سان پڻ جيڪي انسان کي خدا کي پڙهڻ لاءِ پنهنجي ذهن ۾ پيدا ڪرڻ گهرجي.
اپنشد تعداد ۾ تمام گهڻا آهن پر انهن مان صرف 12 کي پرنسپل اپنشد سمجهيو وڃي ٿو. اهو نوٽ ڪرڻ دلچسپ آهي ته آدي سنڪرا، فلسفي جي ادويت سسٽم جو باني سڀني 12 پرنسپل اپنشد تي تبصرو ڪيو آهي. فلسفي جي خيالن جي مختلف فرقن جي ٻين وڏن استادن به اپنشد جي متنن مان گهڻو ڪجهه نقل ڪيو آهي.
