Upanishads en Veda's zijn twee termen die vaak als één en hetzelfde worden verward. Eigenlijk zijn het overigens twee verschillende onderwerpen. In feite zijn Upanishads delen van de Veda's.
Rig, Yajur, Sama en Atharva zijn de vier Veda’s. Een Veda is verdeeld in vier delen, namelijk Samhita, Brahmana, Aranyaka en Upanishad. Uit de indeling blijkt dat Upanishad het laatste deel van een bepaalde Veda vormt. Omdat Upanishad het laatste deel van een Veda vormt, wordt het ook wel Vedanta genoemd. Het woord ‘anta’ betekent in het Sanskriet ‘einde’. Daarom betekent het woord ‘Vedanta’ ‘het eindgedeelte van een Veda’.
Het onderwerp of de inhoud van de Upanishad is normaal gesproken filosofisch van aard. Het spreekt over de aard van de Atman, de grootsheid van de Brahman of de Opperziel en ook over het leven na de dood. Daarom wordt Upanishad de Jnana Kanda van de Veda genoemd. Jnana betekent kennis. Upanishad spreekt over de allerhoogste of de hoogste kennis.
De andere drie delen van de Veda, namelijk Samhita, Brahmana en de Aranyaka, worden samen genoemd Karma Kanda. Karma betekent in het Sanskriet ‘actie’ of ‘rituelen’. Het is duidelijk dat de drie delen van de Veda betrekking hebben op het rituele deel van het leven, zoals het brengen van een offer, soberheid en dergelijke.
De Veda bevat dus zowel de rituele als de filosofische aspecten van het leven. Het gaat over de handelingen die in het leven moeten worden verricht en ook over de geestelijke gedachten die de mens in zijn geest moet cultiveren om God te kunnen lezen.
Er zijn veel Upanishads, maar slechts twaalf ervan worden als belangrijkste Upanishads beschouwd. Het is interessant om op te merken dat Adi Sankara, de grondlegger van het Advaita-filosofiesysteem, commentaar heeft gegeven op alle twaalf belangrijkste Upanishads. De andere grote leraren van verschillende sekten van filosofisch denken hebben veel uit de teksten van de Upanishads geciteerd.
